Dit is mijn moeder. Jong, enthousiast, verliefd (op mijn vader) vol verwachting van haar verdere leven, hoe ze begon met mijn vader en deel werd van dat familiebedrijf. Deel 5 van deze family-story vraagt nog even wat meer duiken in de financiële en familiare losse flodders in het levensverhaal van opa. Maar in de tussentijd dit veelzeggende intermezzo, aangaande de ons allen bekende IJ-tunnel.
Mijn moeder was van de generatie vrouwen vorige eeuw die tussen wal en schip viel. Ze trouwden, moesten wat voor baan ze ook hadden opzeggen, en daarna lag hun taak in het zorgen voor gezin en huishouden. Er is zo ontzettend veel talent verloren gegaan hiermee.
Alleen al mijn moeder. Ik heb haar al meer dan veertig jaar niet meer gesproken of gezien. Maar ze is bij me alsof het gister was. Zij had meer creativiteit in haar pink dan menigeen nu in het hele lijf. Naast haar creaties in handwerken, kleding maken en bloemschikken zat haar focus in letters. Ja, net als die van mij. Ze haalde wekelijks tassen vol uit de bibliotheek en las elke nacht tot in de kleine uurtjes, verdrinkend in andere werelden, terwijl haar echtgenoot luid ronkend naast haar lag. Van wat ze las kreeg ik halverwege van haar het verhaal in haar eigen woorden, en je kon niet anders dan ademloos aan haar lippen hangen. Waarbij je op het spannendste moment, wanneer ze even stil viel en je met ingehouden adem vroeg aan haar: ‘En toen?’, standaard kreeg te horen dat ze daar nog niet was. Daar grijnsde ze bij, omdat ze dondersgoed wist dat ze de spanning perfect had opgebouwd.
En ze had zo haar eigen fantasie. We waren nog zo klein, en daar kwamen haar verhalen, zo opgedist, met bloedserieus gezicht dat je niet anders kon, en hoe dan ook je was nog een kind, dan alles geloven wat ze zei. Mijn vader was eigenlijk een indiaan, vertelde ze, toen ik een keer opmerkte dat hij altijd zo roodbruin gebrand was. Mijn vader was een zonliefhebber die tot op late leeftijd niets fijner vond dan eindeloos te bakken en braden in de zon. Maar zij breide er zo’n verhaal omheen dat het niet anders kon dan dat mijn vader een indiaan was en ik het tot laat in mijn vroege jeugd geloofde. Dat vond ze erg grappig.
En als het kwam op het feit dat ze, hoewel ze een rijbewijs had maar nooit meer achter het stuur zat; ook daar was een verhaal voor. Niet het echte verhaal, dat ze gewoon niet kon rijden en voor de zoveelste keer de auto aan de kant moest zetten omdat ze aan het spookrijden was ergens op een snelweg.
Want op een dag reed ze met haar Dafje door de IJ-tunnel, en halverwege was helaas die IJ-tunnel lek geslagen en stroomde het IJ-water binnen. Het lukte haar uit de auto te komen, en, gelukkig was ze nog jong en sterk, zwemmend uit het gevaarte tot haar longen barstten uiteindelijk de wal te bereiken waar ze werd gered. Ik kan na zoveel jaar nog steeds niet door die IJ-tunnel rijden zonder het verhaal van mijn moeder in mijn hoofd te hebben, werkelijk elke keer, en alert te zijn op binnenstromend water. Terwijl ik nu besef dat haar verhaal uit een heel andere hoek kwam. Vogel beton, het bedrijf van haar man en zijn familie, leverde in hun gloriejaren medio jaren ’60, het beton voor dat geweldige project, de IJ-tunnel. Die er kwam nadat Rijkswaterstaat verschillende scenario’s voor een vaste verbinding tussen Noord en Amsterdam Centraal had doorgewrocht. Een van de weinige officiële documenten die ik nog in mijn bezit heb.
De brug die zij oorspronkelijk wilden bouwen was een belemmering voor het scheepvaartverkeer naar Noord, waar nog altijd een grote industriële activiteit was. Niet alleen het bedrijf van Vogel maar ook andere grote ondernemingen in Noord hadden volop protest aangetekend tegen dat plan. Dus de brug kwam er niet, de IJ-tunnel wel.
En het was een enorm project, die eerste tunnel. En ja, ik kan me zo voorstellen dat mijn moeder er wellicht slapeloze nachten van had. Wat als het beton niet goed genoeg is, zullen ze het wel goed doen? Het is best een verantwoordelijkheid, zo’n tunnel… Het bedrijf van haar man, mijn vader, had destijds heel goede betontechnologen in dienst, en had een eigen betonlaboratorium. Maar ik kan me voorstellen wanneer je de aanvang van het bedrijf aan den lijve hebt meegemaakt, dat je je afvraagt; kunnen ze dit?
Ja mam, ze konden dit. En in afwachting van meer klaarheid in hoe het uiteindelijk op andere manieren mis ging, daarom tussendoor jouw verhaal, en deze foto. Kenners zullen het viaduct herkennen in oud-Noord. De weg die nog nergens heen ging, maar nu leidt naar die tunnel, veilig en snel. Met Vogel-beton, en hier en daar nog wat resten er in van ons speeltuig dat in de grind- en zandhopen was terecht gekomen. Trots waren ze, vandaar ook de foto hieronder, het materieel, het personeel; Up and running!
Hier gaan we naar toe, in deel 5 van de family-story, waar het eindigde in deel 4 bij de kinderen Vogel, als hillbillies achter in de truck van de Bouwmaterialenhandel van opa. Maar ik ga eerst nog proberen een financiële vinger te krijgen achter wat al vanaf eind jaren ’40 werd ingezet binnen de familie, de banken, de concurrentie. Het zaadje waardoor het allemaal zo vreselijk fout ging terugzoeken….
